آزمایش FBS یا آزمایش قند خون ناشتا چیست؟
آزمایش FBS برای اندازه‌گیری سطح قند در خون صبحگاهی انجام می‌شود. در این آزمایش، بیمار باید قبل از آنکه صبحانه بخورد، شب قبل از آزمایش طعام نخورد. در این مطلب قصد داریم به بررسی آزمایش FBS یا آزمایش قند خون ناشتا بپردازیم و علت تجویز آن را بیان کنیم.
آزمایش FBS چیست؟
آزمایش FBS به معنی "قند خون ناشتا" است. در این آزمایش، سطح قند خون بدون مصرف هیچ گونه غذایی به مدت حداقل 8 تا 12 ساعت قبل از آزمایش اندازه‌گیری می‌شود.
این آزمایش برای تشخیص دیابت و کنترل سطح قند در بیمارانی که قبلاً دیابت داشته اند استفاده می‌شود. همچنین، با انجام این آزمایش می‌توان سلامتی بیمار را ارزیابی کرد و از بروز مشکلات قندی جلوگیری کرد.
محدوده طبیعی سطح قند خون ناشتا بین 70 تا 100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) است. اگر سطح قند خون بیش از این مقدار باشد، ممکن است بیمار دچار دیابت یا پیش دیابت باشد. البته این مقدار در هر کشور و حتی در بین مراکز آزمایشگاهی مختلف ممکن است متفاوت باشد و باید با توجه به شرایط خاص هر بیمار، تشخیص داده شود.
علت تجویز آزمایش FBS چیست؟
تجویز آزمایش FBS دلایل مختلفی دارد که شامل موارد زیر است:
1- تشخیص دقیق بیماران دیابتی: سطح قند خون ناشتا یکی از شاخص های مهم برای تشخیص دقیق دیابت است. با تشخیص دقیق بیماران دیابتی، درمان مناسب و به موقع برای آن‌ها شروع می‌شود که باعث کاهش خطر ابتلا به عوارض جانبی جدی دیابت می‌شود.
2- پیشگیری از بروز کمبود قند: با انجام این آزمایش می‌توان کمبود قند را در بیماران مشخص کرد و در صورت لزوم درمان مناسب و به موقع را شروع کرد.
3- ارزیابی سلامت بیمار: سطح قند خون ناشتا یک شاخص از سلامت بیمار است و با انجام این آزمایش می‌توان سلامت بیمار را ارزیابی کرد.
4- ارزیابی اثربخشی درمان: این آزمایش به عنوان یک شاخص برای ارزیابی اثربخشی درمان دیابت نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. با انجام این آزمایش به صورت دوره‌ای، نتایج درمان بررسی و ارزیابی می‌شود.
نحوه انجام آزمایش FBS چگونه است؟
برای انجام آزمایش FBS، بیمار باید به صورت ناشتا حداقل 8 تا 12 ساعت باشد. قبل از انجام آزمایش، پزشک یا فرد مسئول نمونه‌برداری خواستار عدم مصرف هرگونه غذا، نوشیدنی و دارو برای بیمار می‌شود.
پس از دوره ناشتا بودن، نمونه خون از دستگاهی مثل سرنگ یا لوله خونگیری دریافت می‌شود. به صورت معمول، نمونه خون از رگ دست یا کمر استخوان (آرتری) گرفته می‌شود. پس از جمع آوری نمونه، آنالیز خون در آزمایشگاه با استفاده از دستگاهی که قندسنج نام دارد انجام می‌شود.
نتیجه آزمایش به صورت سطح قند خون ناشتا در واحد mg/dL گزارش می‌شود. محدوده طبیعی سطح قند خون ناشتا بین 70 تا 100 mg/dL است. در صورتی که سطح قند خون بالاتر از این مقدار باشد، ممکن است بیمار دچار دیابت یا پیش‌دیابت باشد و نیاز به معاینه و درمان دارد.
در کل، انجام آزمایش FBS روش ساده‌ای برای اندازه‌گیری سطح قند خون ناشتا است که به عنوان یکی از شاخص‌های مهم در تشخیص دیابت و کنترل سطح قند خون در بیماران مورد استفاده قرار می‌گیرد.
میزان نرمال قند خون در آزمایش FBS
محدوده طبیعی سطح قند خون ناشتا در آزمایش FBS بین 70 تا 100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) است. این محدوده به عنوان نرمال روی گزارش آزمایش FBS درج می‌شود.
در صورتی که سطح قند خون بیشتر از 100 mg/dL باشد، احتمال دارد که بیمار دچار پیش‌دیابت یا دیابت باشد. البته این محدوده ممکن است در بین مراکز آزمایشگاهی و کشورهای مختلف متفاوت باشد و باید با توجه به شرایط خاص هر بیمار، تشخیص داده شود.
مهم است بدانید که در بیمارانی که قبلاً دیابت داشته‌اند، هدف کنترل قند خون در حالت ناشتایی زیر 126 mg/dL قرار دارد. همچنین، در صورتی که شما بیمار پیش‌دیابت هستید، سطح قند خون شما ممکن است بالاتر از حد نرمال باشد و بهتر است با پزشک خود درباره تغییرات لازم در سبک زندگی و درمان صحبت کنید.
علت بالا بودن FBS در آزمایش خون + علائم
سطح بالای FBS در آزمایش خون ممکن است به دلیل چندین عامل باشد. در زیر به برخی از این علل و علائم هر کدام اشاره می‌شود:
1- دیابت: سطح بالای FBS در آزمایش خون در بیشتر موارد نشان دهنده دیابت است. علائم دیابت شامل افزایش تشنج، خشکی دهان، احساس خستگی، بی‌حالی و ادرار کردن فراوان هستند.
2- پیش دیابت: در برخی موارد، سطح FBS در آزمایش خون نشان دهنده پیش دیابت است. علائم پیش دیابت شامل افزایش تشنج، خشکی دهان، خستگی، بی‌حالی و ادرار کردن فراوان هستند.
3- عوامل دیگر: سطح بالای FBS در آزمایش خون ممکن است به دلیل عواملی مانند استفاده از داروهایی که سطح قند خون را افزایش می‌دهند، عدم رعایت دوره ناشتا بودن قبل از آزمایش، بیماری‌های تیروئید و مشکلات تغذیه‌ای باشد.
علت پایین بودن FBS در آزمایش خون + علائم
سطح پایین FBS در آزمایش خون نیز دلایل مختلفی دارد. در زیر به برخی از این علل و علائم هر کدام اشاره می‌شود:
1- تغذیه نامناسب: سطح پایین FBS در آزمایش خون ممکن است به دلیل تنظیم نامناسب رژیم غذایی باشد. در صورتی که فرد قبل از انجام آزمایش خون، شامل غذایی با قند کم بوده باشد، سطح قند خون ناشتا پایین خواهد بود.
2- فعالیت بدنی زیاد: فعالیت بدنی زیاد باعث مصرف انرژی و کاهش سطح قند خون می‌شود.
3- داروهایی که سطح قند خون را کاهش می‌دهند: برخی داروها مانند انسولین، متفورمین، سولفونیل‌یورها و گلی‌پیزیدها می‌توانند سطح قند خون را کاهش دهند.
4- بیماری‌های تیروئید: افزایش هورمون های تیروئید می‌تواند باعث کاهش سطح قند خون گردد.
5- بیماری‌های خاص: برخی بیماری‌های نادر، مانند آمیلوئیدوز و بیماری کبد چرب، می‌توانند باعث کاهش سطح قند خون گردند.
مهم‌ترین علائم پایین بودن سطح FBS عبارتند از سردرد، گیجی، تعریق شدید، افت فشار خون، احساس گرسنگی و لرزیدگی، تاری دید و احساس خستگی. این علائم بر اساس سطح FBS می‌تواند متفاوت باشد.
سخن پایانی
در این مطلب به بررسی آزمایش FBS یا قند خون ناشتا پرداختیم و با علل تجویز و نحوه انجام آن آشنا شدیم. آزمایش FBS برای تشخیص دیابت و کنترل سطح قند در بیمارانی که قبلاً دیابت داشته اند تجویز می‌شود. همچنین از آن به عنوان ابزار پیشگیری برای مشکلات دیابت و ارزیابی سلامت استفاده می‌شود. میزان نرمال سطح قند خون ناشتا در آزمایش FBS بین 70 تا 100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) است.