قبل از چه آزمایش‌هایی باید ناشتا بود؟
حتما برای شما پیش آمده است که برای پی بردن به وجود مشکلی در بدنتان، پزشک شما را به آزمایش دادن ارجاع دهد. آزمایش یک روند طبیعی جهت تشخیص مشکل یا بیماری در بدن فرد بیمار است. باید بدانید که هر آزمایش، برای اینکه بهترین عملکرد را در تشخیص مشکل شما داشته باشد، یکسری شرایط دارد که لازم است به آنها عمل کنید. یکی از این شرایط مهم، ناشتا بودن قبل از آزمایش است که در این مطلب به طور مفصل به آن می‌پردازیم.
ناشتا بودن يعني چه؟
اصطلاح "ناشتا بودن" به معنای عدم خوردن صبحانه و خالی ماندن معده است. گاهی اوقات این اصطلاح به معنی عدم خوردن هرگونه وعده غذایی در ساعات مشخصی از روز نیز به کار می‌رود. ناشتا بودن در آزمایش‌های پزشکی اهمیت فراوانی دارد. ناشتا بودن قبل از آزمایش به معنای خالی بودن معده از غذا است که این موضوع می‌تواند برای برخی آزمایش‌ها مهم باشد. برای مثال، در آزمایش قند خون، لازم است که فرد حداقل 8 تا 12 ساعت ناشتا باشد تا نتایج آزمایش دقیق‌تر باشد.
با این حال در برخی آزمایش‌ها مانند آزمایش ادرار، ناشتا بودن اهمیت چندانی ندارد و شما می‌توانید قبل از آزمایش صبحانه بخورید. به هر حال، بهتر است قبل از آزمایش، از پزشک یا آزمایشگاه مورد نظر، راهنمایی لازم را در خصوص نحوه آماده شدن برای آزمایش دریافت کنید.
با این تفاسیر، ناشتا بودن قبل از آزمایش معمولاً برای پایان دادن به تاثیر غذا و مایعات روی نتایج آزمایش و همچنین تشخیص درست وضعیت سلامتی شما توسط پزشک است. در صورتی که پزشک شما تعیین کرده است که باید ناشتا باشید، بهتر است به دستور او عمل کنید.
آزمایش خون ناشتا
پیش از تمامی آزمایش‌های خون، لازم است فرد حداقل به مدت 8 تا 12 ساعت ناشتا باشد و سپس نمونه‌ای از خون برای انجام آزمایش‌های مختلف جمع‌آوری می‌شود. آزمایش خون ناشتا در بسیاری از موارد برای بررسی سطح گلوکز (قند)، تری‌گلیسیرید (چربی خون) و کلسترول استفاده می‌شود. همچنین، این آزمایش می‌تواند برای تعیین فشار خون، عملکرد کلیه و کبد، سطح هورمون‌های تیروئید و دیگر شاخص‌های سلامتی مورد استفاده قرار بگیرد.
ناشتا بودن قبل از آزمایش خون، به دلیل اینکه اغذیه و نوشابه روی نتایج آزمایش تأثیر می‌گذارند، برای حصول نتایج دقیق و قابل اطمینان ضروری است. این به معنای این است که فرد در این بازه زمانی هیچ گونه غذا و نوشیدنی (به جز آب) مصرف نکند تا نتایج آزمایش دقیق‌تر باشد.
مصرف غذا و نوشیدنی پیش از آزمایش خون می‌تواند سطح بعضی از عناصر و شاخص‌های مختلف در خون را تحت تاثیر قرار دهد. برای مثال، مصرف غذای پرچرب و شیرین می‌تواند سطح کلسترول و گلوکز در خون را افزایش دهد. بنابراین، اگر قصد دارید آزمایش خون بدهید، ناشتا بودن را در نظر بگیرید و فقط آب بنوشید.
مصرف برخی داروها ممکن است تأثیر قابل توجهی بر نتایج آزمایش‌ها داشته باشد. ناشتا بودن در این موارد می‌تواند تأثیر داروها را کاهش دهد و نتایج دقیق‌تری را فراهم کند. پزشکان و آزمایشگاه‌ها معمولاً راهنمایی‌های خاصی برای مصرف داروها قبل از آزمایش می‌دهند.
کدام آزمایش‌ها نیاز به ناشتایی دارند؟
ناشتا بودن پیش از برخی آزمایش‌ها ضروری است. به عبارت دیگر اگر قبل از برخی آزمایش‌ها ناشتا نباشید، ممکن است آزمایش به درستی عمل نکند و نتایج آن قابل اعتماد نباشند. لیست مهم‌ترین آزمایش‌هایی که ناشتا بودن قبل از آنها الزامی است به شرح زیر است:
- آزمایش گلوکز خون
- تست کلسترول خون
- آزمایش ویتامین B12
- آزمایش ویتامین B کمپلکس
- تست سطح تری گلیسیرید
- آزمایش آهن سرم
- پانل عملکرد کلیه
- آزمایش گاما – گلوتامیل ترانسفراز
البته برای هر آزمایش، پزشک یا آزمایشگاه مورد نظر می‌تواند راهنمایی دقیق‌تری در خصوص نحوه آماده‌سازی برای آزمایش ارائه دهد. در هر صورت، اگر قصد دارید آزمایشاتی که نیاز به ناشتا بودن دارند را بدهید، بهتر است قبل از آزمایش حتما با پزشک یا آزمایشگاه مورد نظر خود تماس بگیرید و نحوه آماده‌سازی برای آزمایش را از آنها جویا شوید.
چند ساعت ناشتایی قبل از آزمایش خون لازم است؟
همانطور که پیش از این نیز گفته شد، بیشتر پزشکان توصیه می‌کنند که حداقل 8-12 ساعت قبل از آزمایش خون، ناشتا باشید. این به این دلیل است که خوردن غذا و نوشیدن مایعات می‌تواند تاثیری بر روی نتایج آزمایش داشته باشد. به عنوان مثال، خوردن غذا می‌تواند سطح چربی خون را بالا ببرد و مایعاتی مانند قهوه و شربت‌های شیرین می‌توانند سبب تغییر در سطح قند خون شوند. زمان عنوان شده ممکن است بر اساس شرایط بیمار و تشخیص پزشک تغییر کند.
در هر صورت، توصیه می‌شود که قبل از انجام هر نوع آزمایش خون، با پزشک خود و آزمایشگاهی که به آن مراجعه می‌کنید در مورد نحوه آماده‌سازی قبل از آزمایش صحبت کنید. پزشک شما ممکن است بر اساس نوع آزمایش و شرایط شما، روش دیگری را برای آماده‌سازی پیشنهاد کند.
در صورت خوردن یا نوشیدن تصادفی چه باید کرد؟
گاهی اوقات ممکن است افراد از روی حواس‌پرتی یا اتفاقات نادر، به طور تصادفی پیش از آزمایش خود چیزی بخورند. در صورت خوردن یا نوشیدن تصادفی موادی قبل از آزمایش خون که ناشتایی را به همراه دارند، باید حتما به پزشک یا آزمایشگاهی که در آن آزمایش را انجام می‌دهید اطلاع دهید، زیرا احتمالاً نیاز به تغییر زمان آزمایش خون و یا توقف آزمایش وجود دارد.
در بعضی موارد، پزشک ممکن است توصیه کند که آزمایش را با تاخیر چند روزه انجام دهید تا مواد مصرف شده به طور کامل از بدن شما خارج شوند و نتیجه آزمایش دقیق باشد. لذا، در صورتی که چیزی خورده یا نوشیده‌اید، بهتر است به پزشک یا آزمایشگاه خود اطلاع دهید تا سریعاً شما را راهنمایی کنند.
سخن پایانی
در این مطلب به بررسی اصطلاح ناشتا بودن و اهمیت آن در آزمایش‌های پزشکی پرداختیم. ناشتا بودن به معنی نخوردن صبحانه و خالی بودن معده قبل از آزمایش است. این موضوع به خصوص در آزمایش‌های خون بسیار مهم است. دلیل این امر این است که مصرف غذا و نوشیدنی پیش از آزمایش خون می‌تواند سطح بعضی از عناصر و شاخص‌های مختلف در خون را تحت تاثیر قرار دهد. ناشتا بودن قبل از آزمایش، به طور کلی باعث استانداردسازی بیشتر نتایج می‌شود. با حفظ شرایط یکسان در همه بیماران (مانند زمان ناشتا بودن)، مقایسه و تفسیر نتایج آزمایشی بین بیماران بهتر انجام می‌شود. گاهی اوقات ممکن است به صورت تصادفی قبل از آزمایش خون چیزی بخورید که در این صورت لازم است این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.