آشنایی با غده تیروئید و آزمایشهای مربوطه
آزمایشهای تیروئید برای بررسی وضعیت غده تیروئید به منظور تشخیص اختلالات غده تیروئید انجام می‌شود. هورمون های تیروئید متابولیسم بدن و نحوه رشد، عملکرد و استفاده از انرژی را تنظیم می‌کنند. انجام این آزمایش ممکن است برای برخی از افراد نگران‌کننده باشد، اما داشتن اطلاعات درباره آزمایش موردنظر و آمادگی قبل از آن می‌تواند کمک کننده باشد. بنابراین در صورتی که قصد انجام آزمایش تیروئید را دارید با ما همراه باشید؛ زیرا ما در این مقاله قصد داریم به معرفی آزمایش تیروئید و توضیحات لازم درباره آن بپردازیم.
غده تیروئید
غده تیروئید در جلوی گردن قرار دارد. دو هورمون به نام‌های تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) ترشح می‌کند. ترشح T4 و T3 در خون توسط هورمون سومی به نام هورمون محرک تیروئید (TSH) کنترل می‌شود، این هورمون مسئول نگه‌داشتن FT4 و FT3 در سطوح مناسب است. در مجموع، این سه هورمون به عنوان "تست‌های عملکرد تیروئید" (TFTs) نامیده می‌شوند. کم‌کاری تیروئید شرایطی است که غده تیروئید قادر به تولید هورمون‌های کافی برای سلامتی نیست و پرکاری تیروئید نیز شرایطی است که در آن غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئید تولید می‌کند.
علائم و نشانه‌های اختلال تیروئید
از علائم رایج کم‌کاری تیروئید می‌توان به افزایش وزن غیر قابل توضیح، پوست خشک، احساس سرما، پوست پف کرده، ریزش مو و خستگی اشاره کرد. علائم پرکاری تیروئید نیز شامل ضربان قلب سریع، اضطراب، کاهش وزن غیر قابل توضیح، احساس گرما، لرزش دست، چشم‌های برآمده(خشک، پف کرده یا تحریک شده) و مشکل در خواب (بی‌خوابی) می‌باشد.
آزمایش خون عملکرد تیروئید
رایج‌ترین آزمایشات خون عملکرد تیروئید، سطوح هورمون محرک تیروئید (TSH)، تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) را اندازه‌گیری می‌کنند. هورمون TSH توسط غده هیپوفیز که در مغز شما قرار دارد، ساخته می‌شود. هیپوفیز قادر به احساس سطح هورمون‌های تیروئید در جریان خون است. اگر سطح هورمون‌های تیروئید T3 و T4 کمی کمتر از حد طبیعی باشد، هیپوفیز با ترشح TSH واکنش نشان می‌دهد و این به غده تیروئید شما می‌گوید که بیشتر یا کمتر T3 و T4 تولید کند. در افراد سالم، این سیستم کاملاً منظم عمل می‌کند؛ در حالی که در صورت بیماری تیروئید یا هیپوفیز، سیستم نامتعادل می‌شود.
هورمون T3 و T4 توسط غده تیروئید شما تولید می‌شوند. T3 کمتر از 10 درصد از آن‌چه هورمون تیروئید نامیده می‌شود را تشکیل می‌دهد، اما قوی است و تصور می‌شود که بیشتر، اگر نه همه، اثرات هورمون‌های تیروئید را ایجاد کند. T4 تقریباً تمام آن‌چه هورمون تیروئید نامیده می‌شود را تشکیل می‌دهد اما تصور می‌شود که تأثیر کمتری دارد. معمولاً بخش‌های «آزاد» یا «فعال» T3 و T4 اندازه‌گیری می‌شوند، بنابراین این آزمایش‌ها به‌عنوان FT3 و FT4 شناخته می‌شوند.
آزمایش تیروئید چه زمانی انجام می‌شود؟
پزشک در شرایط مختلفی آزمایش تیروئید را توصیه می‌کند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- علائم یا نشانه‌های کم‌کاری غده تیروئید یا پرکاری تیروئید
- علائمی از مشکلات غده هیپوفیز
- مصرف داروهایی که می‌توانند بر عملکرد تیروئید تأثیر بگذارند مانند آمیودارون و لیتیوم
- زنانی که مشکلات ناباروری دارند
- افرادی که از داروهای تیروئیدی مانند تیروکسین استفاده می‌کنند تا نحوه پاسخ به آن کنترل شود
آمادگی برای آزمایش تیروئید
به طور کلی، قبل از انجام آزمایش تیروئید نیازی به انجام کاری نیست و می‌توان آن را در هر زمانی از روز انجام داد. برخی از داروها ممکن است روی آزمایش تأثیر بگذارند، بنابراین در مورد تمام داروهای تجویزی و بدون نسخه که مصرف می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. اگر داروهای تیروئید مصرف می‌کنید، زمانی که آخرین دوز خود را مصرف کردید به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است پزشک از شما بخواهد که قبل از انجام این آزمایش، مصرف داروهای تیروئید را به طور موقت متوقف کنید.
انجام آزمایش تیروئید
در هنگام آزمایش تیروئید، سوزنی در رگ دست شما قرار می‌دهند و از این طریق مقدار کمی خون گرفته می‌شود. در حین آزمایش، یک نوار الاستیک دور بازوی شما پیچیده می‌شود و ممکن است برای چند ثانیه احساس سفت شدن داشته باشد. در زمان آزمایش ممکن است هیچ چیزی از سوزن احساس نکنید، یا اینکه یک سوزش یا حالتی مانند نیشگون گرفتن آرام را احساس کنید. نمونه خون در یک لوله جمع‌آوری می‌شود و برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می‌شود.
تفسیر نتایج آزمایش تیروئید
اگر نتیجه آزمایش تیروئید خارج از محدوده طبیعی باشد، به صورت بالا (H) یا کم (L) نشان داده می‌شود. برخی اوقات تفسیر نتایج آزمایش تیروئید پیچیده است و یک نتیجه غیرطبیعی حتما به این معنی نیست که در آزمایش اشتباهی وجود دارد. بلکه گاهی سایر شرایط سلامتی، استرس شدید، بارداری و همچنین داروها بر سطح هورمون‌های تیروئید تأثیر می‌گذارند. صحبت با پزشک در مورد اینکه نتایج آزمایش برای شما چه معنایی دارد، مهم است.
نتیجه TSH بالا، اغلب به معنای کم‌کاری غده تیروئید است. اگر غده تیروئید کم‌کاری داشته باشید و داروهای هورمونی تیروئید بسیار کمی دریافت کنید، ممکن است با این مشکل روبه‌رو شوید. TSH بالا در موارد نادر می‌تواند نشان‌دهنده مشکلی در غده هیپوفیز باشد.
نتیجه TSH پایین نیز می‌تواند نشان‌دهنده پرکاری غده تیروئید یا آسیب به غده هیپوفیز باشد که از تولید TSH جلوگیری می‌کند. این مشکل همچنین ممکن است در صورت کم کاری غده تیروئید و دریافت بیش از حد داروهای هورمونی تیروئید رخ دهد.
آنتی‌بادی‌های تیروئید
اگر نتایج اولیه آزمایش تیروئید نشانه‌هایی از مشکل تیروئید را نشان دهد و اگر مشکوک به بیماری خودایمنی تیروئید باشد، ممکن است یک یا چند آزمایش آنتی بادی تیروئید تجویز شود. آزمایشهای آنتی بادی برای تایید تشخیص بیماری‌های خودایمنی تیروئید استفاده می‌شوند. آزمایش برخی از افراد برای بیش از یک نوع آنتی بادی تیروئید مثبت خواهد بود. در افراد مبتلا به بیماری تیروئید تحت بالینی، وجود آنتی‌بادی‌ها می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که فرد ممکن است در آینده به بیماری تیروئید کامل مبتلا شود، اما هنوز نیازی به درمان نیست. آنتی‌بادی‌های مثبت نیز می‌توانند در افراد بدون بیماری تیروئید وجود داشته باشند.
نکاتی مهم در مورد آزمایش تیروئید
- در حال حاضر دقیق ترین راه برای تشخیص و مدیریت اختلالات تیروئید، آزمایش خون است
- بخش مهمی از تشخیص به علائم و احساس شما بستگی دارد
- اگر اختلال تیروئید تشخیص داده شده دارید یا قبلاً درمان تیروئید پرکار داشته اید، مهم است که هر ۱۲ ماه یک‌بار یا طبق توصیه پزشک آزمایش تیروئید بدهید.
- اگر اختلال تیروئید دارید و در اوایل بارداری هستید یا فصد بارداری دارید باید آزمایش خون بدهید.
- اگر دارو مصرف می کنید، دوز خود را بدون مشورت با پزشک خود تغییر ندهید.